Berriatuako'ko armarria - Escudo de Berriatua

Goikolau, Atxurra, Armina eta Lamina II.ko haitzuloetan kausituriko aurkikari prahistorikoek, Goi Paleolitoren erdi alderako lehen gizakia bizi zela lurralde honetan, adierazten digute.

Berriatuaz dauzkagun lehen berri idatziak XII mendean sorturiko San Pedro Parroki Elizari buruz ari zaizkigu.

Sortze haren alde 1498ko Aitasantu Bulda agiria daukagu, zeinak elizaren patronatu eskubidea Aranzibiako jaunarentzat berresten duen.

XV. mendetik aurrera, Berriatuak historia iskanbilatsua jasan izan du, haren eskumenean armategi bat baino gehiago izan baitziren.

XVIII. mendean, frantzes erasoaldi bat zela medio, suak erre bazuen ere, XIX. mendean bere ekonomia gorenera heldu zen.

Berriatua'ko ikuspegia - Vista de Berriatua

Ondarroarekin batera, XVIII. mendean frantsesen erasoaldi bat nozitu zuen, hauek sua eman ziotelarik. XIX. mendean gune-goreneko ekonomia maila ezagutu zuen eta, gari eta arto kopuru handia ekoizteaz gain, untziola, errota eta burdinola ugari izan zuen.

Metalgintza, gaziketa eta kontserba, alde batetik, eta, bestetik, kautxu eta zuraren eraldaketa industria duen arren, nekazaritza da gaur eguneko herri honen bizimodu nagusia.

Ahizpa txikietatik zuhurrena da eta ahizpa nagusi aberatsak, Ondarroa hiriak alegia, diktadura garaian bere nortasuna kendu nahi izan bazion ere, astiro-astiro eta isilean bere eremura enpresa kopuru garrantzitsua erakartzea lortu du.

Bide monumentala

SAN PEDRO ELIZA (XVI). XII. mendean inguruko jaun boteretsu batzuk fundatutako eliza hau 1588.ean berreraiki zuten eta, nahiz eta altuera uzkurra izan, XVI. mendeko egikera du bere bolumen trinkoagatik. Barruko aldea lau kapera garai dituen habearte garbia da.

Dorrea eta bere elizarkupearen tarteune biak nortasun handikoak dirá.

Pedro deunaren eliza - Iglesia de san Pedro

MADALENA ERMITA (XVI) (Madalena auzoan). Sarrerako ateak arku zorrotza du eta bere orme-tariko batean tradizio erromanikoari dagokion buru handidun gizairudia dago tailatuta harlandu baten gainean.

Ermitatik 350 metrora "Maalako Kuru-tzea" deritzon gurutzadura dago.

Han-dik Ipar Ekialde norabidean eta 150 metrora dagoen "Sarrapotzu" edo "Aspotzu" deituriko putzuko urak azaleko gaisotasunak sendatzen dituela esaten dute.

Uretan bustitako zapi batez azala igurtzi eta putzu inguruko adarretan eseki behar dela zapia dio ohiturak.

Arancibia Dorrea - Torre Arancibia

ARANZIBIA DORREA (XVen mendea). Magdalena auzoan, miunotxo baten gainean dago kokatua, nondik zaintzen zuen bere ingurunea, duela zenbait mende, Artibai errekaren bihargunea ere babesgarri erabiltzen zuela.

Aranzibiatarren leinuarena izan zen bailarako ezagunenetakoa eta XIV. mende hasieratik aurrera bandoen arteko gudate odoltsuetan protagonista izanarena. 1500ean eraikia da dorre hau, nahiz eta badakigun 1443 aldera Gipuzkoako gonboatar bandoak suntsitutako beste baten hondakinen gainean eraiki zutela.

Karaitz harlanduz eraikia eta izaeraz militarra den etxezar ikaragarri honetan nabarmenenak, bigarren solairuko leihate bikiak eta, Aranzibiatar leinuaren armarria daraman sarrerako atera sarbide ematen duen paladina edo kanpoko eskailera dira.

ETXE PINTXU. XVIII. mendeko jauregi-etxe honetan ondorengo hiru fresko zoragarriak nabarmentzen dirá: barnealdeko agerraldiak, XVII. mendeko erara jantzitako zaldunen arteko duelua eta zaldizkoa dagerren landa-eszena. Baoak landare-motibo eta lerroz mugatuta daude.

Etxe Pintxu - Caserio Pintxu

LEKOIA BEKOA BASERRIA (XVI) (Milio auzoa). Lekoia Bekoa baserria Milio auzoan dago, Berriatua hirigunetik oso hurbil.

Euskal herri-arkitekturaren emari bikainenetakotzat hartua izanik, Lekoia Bekoak kontraesanean ezartzen ditu euskal baserria zarpail eta landu-gabetzat daukatenak. XVI. mendean eraiki zuten eta duela gutxi berriztatu egin dute.

Eraikin ikusgarri honek bere oinarriko errenazentista estiloa eta forma neoklasikoak erakusten ditu elkarrekin.

Badu atari arkudun bat, bere gainean, hareharrian landutako, XVI. mendeko armarri handi eder bat daramana, bailarako zaharrenatakoa dudarik gabe. Atzeko aldean aspaldiko ate bat erakusten digu baserriak, erdi puntuko arku duna.

Lekoia Bekoa Baserria - Caserio Lekoia Bekoa

Beste bisita batzuk: Urrijateko jauregia eta Sta. Rosako ermita (Markina-Xemein).

Espeleología zaleak Goikolau eta Armiña'ko kobetan barrura daitezke.

Azken koba hau lurpeko ibai batek zeharkatzen du, urjauzi eder bat eta guzti. Kobazuloak ez dirá zailtasun handikoak.

Asterrika Ausoa - Barrio de Asterrika

ASTERRIKA.- Asterrika auzo xarmanta, ikusmira aparta duen muinoan dago kokatuta: Kantauriko itsasbazterra, Artibai ibaiaren ibarra eta Bizkaia eta Gipuzkoa arteko mendi-kate zabalei begira baitago.

GR-123 Bizkaiko ibilbide handiak zeharkatzen du auzoa, eta, Ondarroa, Mendexa, Lekeitio eta Berriatuako herrigunearen tartean kokatuta dagoenez, zalantza barik esan daiteke txoko berezia dela xarmaz beteriko bide zidor txikiak ibiltzeko.

XV. mendean eraikitako Lorentzo Deunaren ermita gotiko interesgarriak, merezi du batez ere ondo zaindua dagoelako, eta, baita duen edertasunarengatik.

Auzo honetako baserri artean aipagarriena Aldeko da, euskal baserri-inguruko arkitektureren erakusgarri baita.

Non jan eta non lo egin: Nekazal turismoko etxe bakarra du ¡tsasoaren aurre-aurretxoan bikain kokatuta. Dituen 6 jatetxeak merkeak dira. Miloi auzoan sagardotegi bat dago ikuspegi zoragarriekin.

Itzuli